Waterkwaliteit

Toxische stoffen, microplastics, medicijnresten en nutriënten (voedingsstoffen) vanuit huishoudens, industrie, of de landbouw verontreinigen het water. Dit kan leiden tot achteruitgang van de waterkwaliteit en een toxische uitwerking hebben op planten, dieren en andere organismen.

WUR onderzoekt hoe chemische verontreiniging het water belast, welke gevolgen dit heeft en hoe de waterkwaliteit verbeterd kan worden. We kijken bijvoorbeeld hoe nutriënten vanuit de landbouw naar het oppervlaktewater afspoelen en welke effecten dit heeft op grondwater, gewassen en bodem. Deze kennis wordt onder meer gebruikt ter ondersteuning van het mestbeleid in Nederland.

Beken, rivieren en meren maken deel uit van een groter landschap en watersysteem. De kwaliteit van deze wateren is dan ook afhankelijk van hoe het landschap en het watersysteem functioneert en is ingericht. Alleen naar het water zelf kijken is niet genoeg.

Het landgebruik en de waterhuishouding in hoger gelegen gebieden bepaalt bijvoorbeeld de beschikbaarheid en samenstelling van het water in de lagergelegen beekdalen, en beïnvloedt zo de ecologische waterkwaliteit: de planten, zoogdieren, vissen en andere organismen. WUR gebruikt een integrale benadering waarin we onderzoeken hoe het hele landschap functioneert en welke (herstel)maatregelen effectief doorwerken op de waterkwaliteit.

Welke planten, dieren en andere organismen in een bepaald water voorkomen is mede afhankelijk van de waterkwaliteit en andersom. Door onder andere chemische verontreiniging, onvoldoende stroming in droge perioden en het ontbreken van habitat, staat de ecologische waterkwaliteit onder druk. Verbetering van de waterkwaliteit begint bij kennis van wat gewenste soorten nodig hebben en of hieraan wordt voldaan.

Zo moeten soorten bijvoorbeeld herstelde plekken kunnen bereiken en hier de juiste omstandigheden vinden. We onderzoeken welke maatregelen bijdragen aan het behoud van de soort op lange termijn en wat de effectiviteit van deze maatregelen is. Op tal van plekken kijken we naar de staat van de biodiversiteit en de effectiviteit van bestaande en nieuwe ecologische herstelmaatregelen. Op grond hiervan stellen we monitoringsadviezen op en ontwikkelen we nieuwe technieken voor monitoring en beoordeling.

Om de waterkwaliteit te verbeteren, spelen het gedrag van het water (hydrologie) en de vorm van de watergang (morfologie) een belangrijke rol. WUR onderzoekt hoeveel water er op een bepaalde plek stroomt, met welke snelheid, welke weg het water aflegt en welke stoffen er onderweg in terechtkomen.

Op basis van deze kennis kijken we hoe waterlichamen, zoals beken, sloten en rivieren, anders ingericht kunnen worden en wat de effecten zijn voor waterkwaliteit, maar ook waterveiligheid en -zekerheid. We werken bijvoorbeeld aan beekherstel, waarbij we beken weer laten meanderen. Hierdoor neemt de biodiversiteit en ecologische waterkwaliteit toe. Bovendien legt zo'n beek door de vele bochten een langere weg af waardoor het bij droogte meer water vasthoudt en bij stortbuien het water geleidelijk afvoert.

In Nederland hebben we grote wateren, zoals de Waddenzee, het IJsselmeer en het rivierengebied. Dit zijn watersystemen die belangrijk zijn voor vele aquatische organismen, en soorten planten en dieren die daarvan afhankelijk zijn. WUR onderzoekt hoe deze watersystemen zodanig ingericht kunnen worden dat ze ecologisch goed functioneren: is er bijvoorbeeld voldoende, maar ook het juiste voedsel beschikbaar?

Door bijvoorbeeld onderzoek te doen naar onderwaterleven bij de Marker Wadden kunnen we vaststellen hoe het met de ecologische waterkwaliteit gesteld is. We maken gebruik van natuurlijke oplossingen en zoeken een middenweg tussen de verschillende gebruiksfuncties, zoals ecologie, recreatie, economie, landbouw en visserij.