Safe-by-Design in de plantenveredeling

Genetisch gemodificeerde organismen (GGOs) mogen op dit moment alleen in de handel gebracht worden in de EU na toetsing op veiligheid. Hierbij wordt onder andere het DNA van de plant geanalyseerd. Door toepassing van nieuwe veredelingstechnieken, zoals genome editing met behulp van CRISPR-Cas, komen er steeds meer plantenvariëteiten waarbij op basis van DNA-analyses niet kan worden vastgesteld of deze variëteiten met genetische modificatie tot stand zijn gekomen. De ontwikkelingen omtrent nieuwe veredelingstechnieken gaan snel en zorgen voor kansen voor veredelaars.

Genome-edited plantenvariëteiten vallen in de EU onder de GGO regelgeving. Door de Europese Commissie is in mei 2021 een rapport gepubliceerd over de herziening van EU-GGO regelgeving in het licht van technologische ontwikkelingen zoals gene-editing en andere nieuwe gentechnieken. Een eventueel gevolg van de herziening van de GGO regelgeving zou er bijvoorbeeld toe kunnen leiden dat planten verkregen met genome editing onder bepaalde conditites een vrijstellingsstatus krijgen.

Nieuwe biotechnologische innovaties worden tegenwoordig in een rap tempo ontwikkeld en vervolgens mogelijk toegepast om nieuwe gewassen te ontwikkelen. Genome editing is een goed voorbeeld van deze snelle technologische innovaties. Aanpassing van de regelgeving aan de door deze nieuwe technologie ontstane situatie gaat echter langzaam. Het is mogelijk dat toekomstige innovaties op een andere manier gereguleerd worden. Het is daarom van belang om voorbereid te zijn op deze snelle ontwikkelingen. Met de ontwikkeling van een veiligheidsframework op basis van het Safe-by-Design (SbD) principe hoeft niet te worden gewacht op mogelijke aanpassing van regelgeving voor nieuwe technologische innovaties voor veiligheidsgarantie. Juist vanwege de focus op niet-gereguleerde maar mogelijk toch potentieel riskante ontwikkelingen past deze activiteit niet binnen de WOT activiteiten (uitgevoerd o.a. in WOT-02-004-052 analyse en evaluatie van nieuwe risicos voor de voedselketen en diervoederproductie) maar wel binnen beleidsondersteuning.

Dit project richt zich op de ontwikkeling van een dergelijk SbD framework voor de ontwikkeling van deze nieuwe, verbeterde weerbare gewassen met behulp van nieuwe veredelingstechnieken. Binnen dit SbD framework staat preventie voorop, waarbij al in een vroeg stadium van de ontwikkeling veiligheid in acht wordt genomen. Een dergelijke SbD strategie helpt bij de identificatie en beheersing van potentiële risicos tijdens de ontwikkeling van nieuwe gewassen. Opgedane kennis in de ontwikkeling van deze SbD strategie kan vervolgens worden ingezet voor de ontwikkeling van richtlijnen voor protocollen ter ondersteuning van toezicht en handhaving binnen de WOT-VV. 

Het project helpt bij de borging van de voedselveiligheid door de identificatie en beheersing van potentiële risico's tijdens de ontwikkeling van nieuwe gewassen.

Het doel is de ontwikkeling van een Safe-by-Design framework voor de ontwikkeling van nieuwe gewassen m.b.v. nieuwe technieken in de plantenveredeling, die (nog) niet onder de GGO regelgeving vallen. De nadruk zal in dit project liggen op:

• De ontwikkeling van een Safe-by-Design framework voor de preventie en mitigatie van potentiële risicos tijdens de ontwikkeling van plantengewassen verkregen met nieuwe veredelingstechnieken. Daarvoor worden, waar mogelijk guidelines/handvatten voor veiligheidsprotocollen ontwikkeld.
• Participatie met relevante stakeholders voor het inventariseren van commitment in de sector en de ontwikkeling van zowel framework als guidelines/handvatten voor protocollen voor toezicht en handhaving.

De overheid is verantwoordelijk voor wetgeving, toezicht en handhaving t.b.v. de borging van de voedsel- en diervoederveiligheid. De beleidsopgave is te garanderen dat de borging van de voedselveiligheid op het huidige hoge niveau blijft, ook voor producten die ontwikkeld worden m.b.v. nieuwe veredelingstechnieken, zoals genome editing. Daarom wordt in dit project een Safe-by-Design strategie ontwikkeld voor het garanderen van voedsel- en diervoederveiligheid in Nederland. Daarnaast zal deze Safe-by-Design strategie bijdragen aan de ontwikkeling van richtlijnen voor toezicht en handhaving van GGOs.